DANH MỤC SẢN PHẨM

Đất phèn là gì? Tìm hiểu nguyên nhân, đặc điểm và cách cải tạo

hottquang
Th 3 24/12/2024
Nội dung bài viết

Đất phèn, một loại đất phổ biến tại các vùng ngập mặn hoặc ven biển, luôn là thách thức lớn với người trồng trọt. Với đặc tính chua, nghèo dinh dưỡng, và chứa nhiều chất độc hại như sắt, nhôm, đất phèn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của cây trồng. 

Tuy nhiên, việc cải tạo đất phèn không còn là điều quá khó khăn nếu bạn áp dụng đúng phương pháp. Hãy cùng Nông Nghiệp Phố khám phá những giải pháp tối ưu để cải tạo đất phèn, giúp cây trồng phát triển khỏe mạnh và bội thu.

Đất phèn là gì?

Đất phèn là loại đất có hàm lượng axit cao, thường xuất hiện ở các vùng ngập nước, ven biển, hoặc khu vực có lớp trầm tích chứa nhiều sunfat. Đặc trưng của đất phèn là chua, nghèo dinh dưỡng, chứa các hợp chất độc hại như sắt và nhôm, gây khó khăn cho việc canh tác. Tuy nhiên, nếu được cải tạo đúng cách, đất phèn vẫn có thể trở thành môi trường lý tưởng cho cây trồng phát triển.

Đất phèn là loại đất có hàm lượng axit cao, thường xuất hiện ở các vùng ngập nước

Phân loại đất phèn

Theo phân loại đất của FAO – UNESCO đất phèn được chia thành 2 loại:

  • Đất phèn tiềm tàng: Hình thành trong điều kiện khử.

  • Đất phèn hoạt động (đất phèn thật sự): Hình thành trong điều kiện phải có sự oxy hóa.

Theo phân loại đất của FAO – UNESCO đất phèn được chia thành 2 loại

Các nguyên nhân hình thành nên đất phèn

Nguyên nhân tự nhiên

  • Tích tụ muối sunfat: Quá trình biển tiến và biển thoái qua hàng ngàn năm đã để lại lớp trầm tích chứa muối sunfat, khi kết hợp với nước ngầm hoặc môi trường yếm khí, tạo điều kiện hình thành đất phèn.

  • Sự phân hủy chất hữu cơ: Các vùng đầm lầy hoặc ngập úng lâu ngày, khi chất hữu cơ phân hủy trong điều kiện yếm khí, sinh ra các hợp chất chứa lưu huỳnh, làm tăng độ phèn trong đất.

  • Địa hình thấp trũng: Các khu vực đồng bằng ven biển hoặc vùng ngập nước thường dễ tích tụ nước chứa sunfat, dẫn đến sự hình thành đất phèn.

Các khu vực đồng bằng ven biển hoặc vùng ngập nước thường dễ tích tụ nước chứa sunfat

Nguyên nhân nhân tạo

  • Khai thác mỏ: Việc khai thác than, quặng có thể để lại lớp đất chứa sunfat tiếp xúc với không khí, dẫn đến quá trình oxy hóa và hình thành axit sunfuric.

  • Canh tác không hợp lý: Sử dụng quá nhiều phân hóa học hoặc thoát nước không đúng cách ở vùng đất thấp làm tăng mức độ phèn trong đất.

  • Thay đổi môi trường nước: Xây dựng đập, kênh mương làm biến đổi dòng chảy tự nhiên, khiến đất bị oxy hóa và phát sinh axit.

Xây dựng đập, kênh mương làm biến đổi dòng chảy tự nhiên

Những tác hại của đất phèn

Đất phèn không chỉ gây khó khăn cho việc canh tác mà còn ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe con người. Cụ thể, những tác hại của đất phèn có thể kể đến như sau:

  • Đối với cây trồng: Đất phèn có độ pH rất thấp, ion H+ cao, chứa nhiều chất độc như Al3+, Fe2+, SO42-. Những yếu tố này làm giảm khả năng trao đổi chất và đệm của đất, làm suy giảm hoạt động của vi sinh vật có lợi, làm giảm sự hấp thu và chuyển hóa dinh dưỡng của cây trồng. Đồng thời, đất phèn cũng làm giảm khả năng chịu hạn và chịu bệnh của cây trồng. Do đó, cây trồng trên đất phèn thường sinh trưởng kém, năng suất và chất lượng sản phẩm thấp.

  • Đối với môi trường: Đất phèn khi bị oxy hóa sẽ giải phóng ra acid sunfuric và các chất độc khác vào không khí và nước. Điều này gây ô nhiễm không khí, làm ảnh hưởng đến sự sống của các loài động thực vật trong tự nhiên. Ngoài ra, đất phèn cũng gây ảnh hưởng đến cân bằng sinh thái, làm mất đi tính đa dạng sinh học của vùng đất.

  • Đối với sức khỏe con người: Đất phèn có mùi hôi thối do chứa nhiều H2S và CH4. Những chất này có thể gây kích ứng mũi, họng và mắt, gây ho, khó thở và viêm phổi. Ngoài ra, nước từ đất phèn cũng có thể chứa nhiều kim loại nặng như As, Cd, Pb… có thể gây ngộ độc và ung thư cho con người khi sử dụng.

Từ những tác hại trên, ta có thể thấy rằng đất phèn là một vấn đề nghiêm trọng cần được giải quyết trong nông nghiệp. Vậy làm thế nào để cải tạo đất phèn và khai thác tiềm năng của loại đất này? Chúng ta sẽ tìm hiểu trong phần tiếp theo.

Đất phèn có mùi hôi thối do chứa nhiều H2S và CH4

Cách cải tạo đất phèn

Để khắc phục những tác hại của đất phèn và tận dụng được tiềm năng của loại đất này, bà con nông dân cần áp dụng những biện pháp cải tạo đất phèn hiệu quả. 

Có nhiều cách cải tạo đất phèn khác nhau, nhưng chúng ta có thể chia thành 4 biện pháp chính sau đây:

  • Biện pháp thủy lợi: Đây là biện pháp quan trọng nhất để cải tạo đất phèn, bởi nó giúp điều tiết lượng nước trong đất, rửa trôi các chất độc và hạ thấp mực nước ngầm. Bà con cần xây dựng hệ thống mương máng, kênh tưới, kênh tiêu để thoát nước và rửa phèn trong đất. Ngoài ra, cần đắp đê ngăn nước biển tràn vào và gây mặn cho đất.

  • Biện pháp bón vôi: Đây là biện pháp giúp khử chua và giảm tính độc hại của các ion Al3+, Fe2+, SO42- trong đất. Bà con cần bón vôi theo định kỳ và theo liều lượng phù hợp với từng loại đất. Sau khi bón vôi, cần tháo nước để rửa mặn và bổ sung chất hữu cơ cho đất.

  • Biện pháp bón phân: Đây là biện pháp giúp bổ sung dinh dưỡng và cải thiện tính sinh học của đất. Bà con cần bón phân hữu cơ như phân chuồng, phân vi sinh vật, phân compost… để tăng lượng mùn và khả năng giữ ẩm của đất. Ngoài ra, cần bón phân vô cơ như phân đạm, phân lân, phân kali… để cung cấp các nguyên tố thiết yếu cho cây trồng. Bón phân cần cân đối và điều chỉnh theo từng loại cây trồng.

  • Biện pháp canh tác: Đây là biện pháp giúp tận dụng được ưu điểm của đất phèn và giảm thiểu được nhược điểm của nó. Bà con có thể canh tác các loại cây ưa chua hoặc chịu được chua như sắn, khoai lang, lúa gạo… Có thể xen canh hoặc luân canh các loại cây khác nhau để tăng hiệu quả sử dụng đất. Cần chăm sóc cây trồng kỹ lưỡng và phòng trừ sâu bệnh hiệu quả.

Biện pháp bón phân giúp bổ sung dinh dưỡng và cải thiện tính sinh học của đất

Tiềm năng của đất phèn

Đất phèn là loại đất có chứa nhiều gốc sunfat và có độ pH rất thấp, chứa nhiều chất độc như Al3+, Fe2+, SO42-. Đất phèn gây khó khăn cho việc canh tác và ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe con người. Tuy nhiên, đất phèn cũng có những tiềm năng và lợi thế mà bà con nông dân có thể khai thác và tận dụng. Có thể kể đến những tiềm năng của đất phèn như sau:

Đất phèn có diện tích lớn và phân bố rộng khắp ở các vùng đồng bằng, ven biển, đầm lầy… Đây là những vùng có nguồn nước dồi dào và thuận lợi cho việc tưới tiêu và vận chuyển sản phẩm. Nếu được cải tạo và sử dụng hợp lý, đất phèn có thể trở thành những vùng đất màu mỡ cho nông nghiệp.

Đất phèn có khả năng giữ ẩm cao do thành phần cơ giới nặng và chứa nhiều chất hữu cơ. Điều này giúp cho cây trồng trên đất phèn có thể chịu được hạn hán và thiếu nước trong một thời gian ngắn. Ngoài ra, đất phèn cũng có khả năng giữ lại các chất dinh dưỡng từ phân bón và giảm sự rửa trôi của chúng.

Đất phèn có thể trồng được nhiều loại cây ưa chua hoặc chịu được chua như sắn, khoai lang, lúa gạo, cây công nghiệp như cao su, cà phê, điều… Những loại cây này có giá trị kinh tế cao và thích nghi được với điều kiện đất phèn. Ngoài ra, còn có một số loại cây thuốc quý như rau má, lá lốt, lá sen… có thể trồng được trên đất phèn và mang lại lợi ích cho sức khỏe con người.
Từ những tiềm năng trên, ta có thể thấy rằng đất phèn không phải là loại đất vô dụng mà còn có những giá trị và lợi ích cho nông nghiệp và xã hội. Tuy nhiên, để khai thác được tiềm năng của đất phèn, bà con cần áp dụng những biện pháp cải tạo đất phèn hiệu quả và khoa học. Chúng ta sẽ tìm hiểu về những biện pháp này trong phần tiếp theo.

Đất phèn có thể trồng được nhiều loại cây ưa chua hoặc chịu được chua như sắn

Đất phèn có thể gây hại cho cây trồng và môi trường, nhưng với biện pháp cải tạo đúng cách, nó có thể trở thành nguồn tài nguyên nông nghiệp hữu ích. Áp dụng các phương pháp cải tạo hiệu quả sẽ nâng cao năng suất và bảo vệ môi trường. Tham khảo các giải pháp cải tạo đất từ Nông Nghiệp Phố để đạt kết quả tối ưu trong sản xuất nông nghiệp.

THÔNG TIN LIÊN HỆ

Nội dung bài viết