Cách sử dụng các loại phân bón đúng cách, hiệu quả cho cây trồng

Hướng dẫn cách sử dụng các loại phân bón hiệu quả, đúng kỹ thuật để cây khỏe, đất tốt. Cùng Nông Nghiệp Phố canh tác an toàn, năng suất cao, tiết kiệm chi phí.

Tổng quan về phân bón và vai trò trong canh tác nông nghiệp

Phân bón là gì?

Phân bón là các chất hoặc hợp chất chứa một hoặc nhiều loại dinh dưỡng thiết yếu mà cây trồng cần để phát triển khỏe mạnh. Khi bón vào đất hoặc phun lên lá, phân bón sẽ cung cấp chất dinh dưỡng giúp cây:

• Phát triển bộ rễ vững chắc

• Tăng trưởng thân, lá, hoa, quả

• Chống chịu sâu bệnh và thời tiết khắc nghiệt

• Tăng năng suất và chất lượng nông sản

Phân bón đóng vai trò như "thức ăn" cho cây trồng. Giống như con người cần ăn uống đầy đủ để khỏe mạnh, cây trồng cũng cần được “nuôi ăn” bằng những chất dinh dưỡng phù hợp. Tuy nhiên, mỗi loại cây, mỗi giai đoạn sinh trưởng lại cần loại phân khác nhau, liều lượng khác nhau.

Phân biệt các nhóm phân bón: vô cơ, hữu cơ, vi sinh, sinh học

• Phân vô cơ (hóa học): Cung cấp dưỡng chất nhanh, phù hợp cho giai đoạn cây cần phát triển mạnh.

• Phân hữu cơ: Giúp cải tạo đất, giữ ẩm, tăng vi sinh vật có lợi, thường dùng lâu dài.

• Phân vi sinh – sinh học: Tăng sức đề kháng, kích thích sinh trưởng, phù hợp cho nông nghiệp sạch.

Phân vô cơ, hữu cơ, vi sinh, sinh học

Phân loại phân bón và hướng dẫn sử dụng theo từng loại

Phân đạm

Phân đạm là loại phân bón chứa nguyên tố đạm (N – Nitơ), một dưỡng chất thiết yếu giúp cây phát triển mạnh về thân, cành và lá. Đạm đặc biệt quan trọng ở giai đoạn cây con hoặc khi cây đang trong thời kỳ sinh trưởng mạnh.

Đạm tham gia vào quá trình hình thành diệp lục (chất xanh của lá), từ đó giúp cây quang hợp tốt hơn, hấp thu dinh dưỡng hiệu quả hơn.

Các loại phân đạm phổ biến hiện nay:

• Đạm urê: Dễ tan, dễ hấp thu, hiệu quả nhanh.

• Đạm amoni sunphat (SA): Giúp cây sinh trưởng, thích hợp với đất kiềm hoặc trung tính.

• Đạm amoni nitrat: Hiệu lực nhanh, nhưng dễ bay hơi – cần bón đúng kỹ thuật.

Cách sử dụng phân đạm hiệu quả

• Nên chia nhỏ lượng phân để bón nhiều lần, thay vì bón dồn một lúc, tránh cây bị “sốc đạm”.

• Bón vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh nắng gắt hoặc lúc trời mưa để hạn chế thất thoát.

• Khi bón nên lấp đất nhẹ hoặc tưới nước sau bón để phân ngấm xuống rễ, không bị bay hơi.

• Kết hợp phân đạm với lân và kali theo tỷ lệ phù hợp từng loại cây giúp cây phát triển toàn diện, tránh mất cân bằng dinh dưỡng.

Biểu hiện thiếu/thừa đạm trên cây

• Thiếu: Lá nhỏ, vàng, rụng sớm; cây còi cọc, phát triển chậm làm giảm năng suất, cây yếu dễ bị sâu bệnh

• Thừa: Lá xanh đậm, to bất thường; cây vươn cao, lá rậm; dễ bị sâu ăn lá, nấm bệnh làm cây phát triển lệch, đổ ngã, ra hoa – đậu trái kém

Lưu ý khi bón phân đạm

Không nên bón đạm cho cây đang bị sâu bệnh hoặc bị úng nước – vì sẽ làm bệnh nặng thêm. Với cây ăn quả, nếu bón quá nhiều đạm sẽ ra lá mà không ra hoa hoặc ít trái. Phân đạm dễ bay hơi – cần bảo quản nơi khô ráo, kín, tránh để ngoài trời hoặc tiếp xúc ẩm.

Các loại phân bón - Phân đạm urê, amoni sunphat, amoni nitrat

Phân lân

Phân lân chứa nguyên tố photpho (P), rất quan trọng cho sự phát triển bộ rễ, ra hoa, đậu quả và tăng sức đề kháng của cây. Lân giúp cây hấp thụ và vận chuyển năng lượng, nhờ đó cây khỏe, nhanh phục hồi sau khi trồng hoặc bị sâu bệnh.

Phân lân đặc biệt cần thiết ở giai đoạn cây con, cây ra hoa và tạo quả.

Các loại phân lân phổ biến:

• Lân super đơn: Dễ tan, dễ hấp thu, hiệu quả nhanh.

• Lân nung chảy: Chậm tan, phù hợp với đất chua, giúp cải tạo đất.

• DAP (Diammonium phosphate): Vừa cung cấp lân, vừa có đạm – rất tiện lợi.

Cách bón phân lân hiệu quả:

Để bón phân lân đạt hiệu quả cao, bà con nên ưu tiên bón lót trước khi trồng hoặc vào đầu vụ. Việc này giúp cây có thể hấp thu lân ngay từ giai đoạn phát triển bộ rễ, nhờ đó cây bén rễ nhanh, sinh trưởng khỏe. Khi bón, nên trộn đều phân lân với đất và lấp kỹ, tránh để phân lộ thiên vì lân là loại dinh dưỡng ít di chuyển trong đất, nếu không xử lý đúng sẽ gây lãng phí. 

Ngoài ra, bà con nên kết hợp lân với phân hữu cơ hoặc phân vi sinh, vừa tăng hiệu quả hấp thu, vừa cải thiện độ màu mỡ của đất canh tác lâu dài.

Dấu hiệu thiếu lân:

• Lá chuyển màu tím hoặc đỏ tím, đặc biệt ở mặt dưới.

• Cây phát triển chậm, rễ yếu, ra hoa kém, trái nhỏ.

• Rau màu bị thiếu lân thường lâu lớn, thân lùn.

Dấu hiệu thừa lân:

• Ít gặp hơn thiếu lân, nhưng nếu thừa có thể gây cản trở hấp thu vi lượng như Zn, Fe.

• Cây có thể bị vàng lá, mất cân đối sinh trưởng.

Các loại phân bón - Phân lân

Phân kali

Hướng dẫn sử dụng phân kali đúng cách

Kali giúp cây cứng cáp, quả chắc, ngọt, lâu chín. Thích hợp bón thúc khi cây chuẩn bị ra hoa, làm trái. Có thể bón gốc hoặc hòa nước tưới đều quanh gốc.

Lưu ý khi bón phân kali

Tránh bón lúc trời nắng gắt vì có thể làm cháy rễ. Ưu tiên sử dụng dạng phân tan nhanh và kết hợp với lân, đạm theo tỷ lệ phù hợp.

Phân kali chứa nguyên tố kali (K) – dưỡng chất quan trọng giúp cây vận chuyển dinh dưỡng, tăng khả năng chống chịu sâu bệnh, và giúp trái ngọt, chắc, màu đẹp.

Kali cũng giúp cây hấp thu nước tốt hơn, chống chịu khô hạn và tăng chất lượng nông sản.

Các loại phân kali thông dụng:

• Kali clorua (KCl): Phổ biến, giá thành hợp lý, hiệu quả nhanh.

• Kali sunfat (K₂SO₄): Ít clo, phù hợp với cây mẫn cảm như cà phê, chè, thuốc lá.

Cách bón phân kali đúng cách:

Để sử dụng phân kali hiệu quả, bà con nên bón vào giai đoạn cây ra hoa, nuôi trái hoặc cuối vụ nhằm giúp trái phát triển chắc, chín đều và nâng cao chất lượng nông sản. Kali nên được chia nhỏ để bón thúc nhiều lần, tránh bón dồn một lần dễ khiến cây bị “sốc phân”, nhất là trong điều kiện thời tiết bất lợi. 

Đối với cây ăn trái lâu năm, bà con nên bón quanh tán cây, cách gốc khoảng 20–30cm, sau đó lấp đất lại hoặc tưới nước ngay sau khi bón để phân tan đều, rễ hấp thu tốt hơn.

Lưu ý khi bón phân kali:

Khi bón phân kali, bà con cần tránh bón quá gần gốc hoặc những vùng có rễ non, vì nồng độ kali cao có thể gây cháy rễ, ảnh hưởng đến khả năng hút nước và dinh dưỡng của cây. 

Ngoài ra, không nên lạm dụng phân kali, bởi nếu bón thừa, cây sẽ giảm khả năng hấp thu các chất quan trọng như canxi, magie, dẫn đến mất cân đối dinh dưỡng. Hậu quả là cây dễ bị thiếu vi lượng, biểu hiện qua vàng lá, rụng trái non hoặc chất lượng nông sản giảm sút rõ rệt.

Biểu hiện thiếu kali:

• Viền lá bị cháy xém (cháy lá), đặc biệt lá già.

• Cây yếu, dễ đổ ngã, trái nhỏ hoặc sượng, ít ngọt.

• Lúa thiếu kali dễ bị đạo ôn, bạc lá.

Các loại phân bón - Phân kali

Phân trung lượng và vi lượng

Phân trung lượng 

Phân trung lượng là loại phân bón cung cấp các nguyên tố Canxi (Ca), Magie (Mg), Lưu huỳnh (S) – tuy cây trồng chỉ cần một lượng vừa phải, nhưng vẫn thiết yếu cho quá trình quang hợp, phát triển mô tế bào và tăng sức đề kháng.

• Canxi (Ca): Giúp hình thành màng tế bào, hạn chế thối rễ, nứt trái.

• Magie (Mg): Là thành phần chính của diệp lục, giúp lá xanh, quang hợp tốt.

• Lưu huỳnh (S): Tham gia tổng hợp protein, tăng hương vị và chất lượng nông sản.

Phân vi lượng 

Phân vi lượng chứa các nguyên tố mà cây chỉ cần một lượng rất nhỏ nhưng thiếu thì cây sẽ phát triển kém hoặc bị rối loạn sinh lý. Gồm các nguyên tố như:

• Sắt (Fe), Kẽm (Zn), Đồng (Cu), Mangan (Mn), Bo (B), Molypden (Mo)...

• Những chất này kích thích ra hoa, đậu quả, phát triển rễ và lá.

Cách bổ sung hiệu quả:

Việc bổ sung phân trung và vi lượng là rất cần thiết khi cây có dấu hiệu thiếu dinh dưỡng đặc thù. Cụ thể, nếu thiếu canxi, lá non thường quăn queo, biến dạng, trái dễ bị nứt hoặc thối đít. Thiếu magie khiến lá vàng giữa các gân, còn thiếu vi lượng sẽ làm cây ra hoa ít, đậu trái kém, còi cọc, lá biến màu bất thường. 

Bên cạnh đó, bà con nên chú ý bổ sung trung – vi lượng trong điều kiện canh tác nhiều vụ liên tiếp khiến đất bạc màu, hoặc khi trồng trên đất chua, đất cát, đất phèn, vì những loại đất này thường nghèo khoáng chất và dễ bị rửa trôi vi lượng. 

Để bổ sung hiệu quả, nên dùng các loại phân trung – vi lượng chuyên dụng theo hướng dẫn, có thể chọn dạng bón gốc hoặc phun qua lá tùy loại cây và giai đoạn sinh trưởng. Việc kết hợp thêm với phân hữu cơ cũng giúp cải tạo đất và tăng khả năng giữ khoáng. 

Tuy nhiên, tuyệt đối không nên bón quá liều, vì thừa vi lượng có thể gây ngộ độc cho cây, ví dụ thừa Bo gây cháy mép lá, hay thừa Sắt khiến lá bị sạm, giảm khả năng quang hợp.

Các loại phân bón - Phân trung lượng, vi lượng

Phân hữu cơ, vi sinh và chất điều hòa sinh trưởng

Phân hữu cơ 

Phân hữu cơ là loại phân được chế biến từ xác bã thực vật, phân chuồng, phân xanh hoặc chất thải hữu cơ qua quá trình ủ hoai mục. Đây là loại phân có nguồn gốc tự nhiên, thân thiện với môi trường và không gây ô nhiễm đất – nước.

Công dụng nổi bật:

• Cải tạo đất: Giúp đất tơi xốp, tăng độ giữ ẩm, giữ dinh dưỡng tốt hơn.

• Cung cấp dinh dưỡng ổn định: Tuy không giàu đạm – lân – kali như phân vô cơ, nhưng phân hữu cơ lại cung cấp vi lượng và trung lượng ổn định, đặc biệt tốt cho rễ.

• Tăng độ phì nhiêu cho đất, giảm hiện tượng chai cứng và nghèo khoáng do lạm dụng phân hóa học.

Phân vi sinh 

Phân vi sinh chứa các chủng vi sinh vật có lợi như vi khuẩn cố định đạm, phân giải lân, phân hủy hữu cơ, hoặc ức chế nấm bệnh trong đất.

Lợi ích chính:

• Giúp cây hấp thu dinh dưỡng dễ hơn, đặc biệt trong điều kiện đất khó tiêu hóa phân bón.

• Hạn chế bệnh do nấm hoặc vi khuẩn gây hại, tăng cường sức đề kháng tự nhiên cho cây.

• Thân thiện với môi trường, không gây tồn dư độc hại.

 Lưu ý: Phân vi sinh không dùng thay thế hoàn toàn phân vô cơ hoặc hữu cơ, mà dùng kết hợp để nâng cao hiệu quả dinh dưỡng và cải tạo đất.

Chất điều hòa sinh trưởng

Đây không phải là phân bón, mà là chất có tác dụng điều chỉnh sinh lý cây trồng, giúp cây ra hoa đồng loạt, tăng tỷ lệ đậu trái, ức chế sâu bệnh hoặc kích thích ra rễ.

Ví dụ phổ biến:

• NAA, GA3, Cytokinin, Auxin...

• Sử dụng trong các giai đoạn như: kích ra hoa, ra rễ sau khi giâm cành, hoặc kích trái lớn, giảm rụng hoa trái non.

 Lưu ý khi dùng:

• Chỉ nên sử dụng đúng nồng độ và thời điểm, không lạm dụng.

• Thường dùng phun qua lá, cần pha loãng đúng tỷ lệ để tránh cháy lá, rụng hoa.

Để sử dụng hiệu quả ba nhóm phân hỗ trợ này, bà con cần hiểu rõ đặc điểm và cách dùng phù hợp cho từng loại. 

Phân hữu cơ là lựa chọn lý tưởng để cải tạo đất, bổ sung dinh dưỡng tự nhiên và duy trì độ phì cho đất trồng. Loại phân này phát huy tốt nhất khi được bón lót, trộn đều vào đất trước khi trồng. 

Với phân vi sinh, đây là nguồn lợi khuẩn giúp cây hấp thu dưỡng chất tốt hơn, đồng thời cải thiện cấu trúc đất và hỗ trợ phòng ngừa một số bệnh hại rễ. Để đạt hiệu quả cao, bà con nên dùng kết hợp với phân hữu cơ và hạn chế sử dụng dưới nắng gắt, vì vi sinh vật dễ bị chết khi tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời. 

Cuối cùng, chất điều hòa sinh trưởng giúp điều chỉnh quá trình sinh lý của cây, như kích thích ra hoa, ra rễ, tăng sức chống chịu... Tuy nhiên, bà con cần pha đúng liều lượng theo hướng dẫn và chỉ nên phun vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh gây sốc cây do nhiệt độ cao hoặc pha quá đặc.

Các loại phân bón - Phân hữu cơ, vi sinh và chất điều hòa sinh trưởng

Nguyên tắc sử dụng phân bón hợp lý trong nông nghiệp

Nguyên tắc "5 đúng":

• Đúng loại: Chọn phân phù hợp với loại cây và giai đoạn sinh trưởng.

• Đúng lúc: Bón đúng thời điểm cây cần dinh dưỡng nhất.

• Đúng cách: Bón đúng vị trí, không để phân tiếp xúc trực tiếp với thân, lá.

• Đúng liều lượng: Không lạm dụng dẫn đến ngộ độc phân hoặc lãng phí.

• Đúng nhu cầu cây trồng: Mỗi cây, mỗi giai đoạn cần dinh dưỡng khác nhau, cần theo dõi sát.

Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả bón phân:

• Thời tiết, mùa vụ: Mưa quá nhiều làm rửa trôi phân, nắng gắt dễ cháy rễ.

• Tình trạng đất đai: Đất cát, đất phèn, đất sét cần phân phối khác nhau.

• Giai đoạn sinh trưởng: Giai đoạn ra hoa – đậu quả cần nhiều kali, lân hơn đạm.

Không nên chỉ dùng mỗi phân đạm vì cây dễ bị xanh lá, yếu rễ, kém hoa trái. Cần phối hợp đầy đủ các dưỡng chất để cây phát triển toàn diện.

Cách sử dụng phân bón theo phương pháp bón và kỹ thuật canh tác

Bón gốc

Bón gốc là hình thức cung cấp phân bón trực tiếp vào đất, ngay tại vị trí rễ cây có thể hấp thu được. Đây là phương pháp nền tảng, phổ biến nhất trong nông nghiệp và thường được áp dụng vào giai đoạn đầu vụ hoặc khi cây cần hấp thu dinh dưỡng một cách ổn định và lâu dài.

Phương pháp này đặc biệt hiệu quả khi dùng các loại phân có tốc độ tan chậm như phân hữu cơ, phân lân, phân trung – vi lượng, hoặc các loại phân tổng hợp dạng hạt.

Khi bón gốc, bà con nên thực hiện theo các bước sau để tăng hiệu quả:

• Rải đều phân quanh tán cây, tránh đổ dồn một chỗ hoặc sát gốc vì có thể làm cháy rễ non.

• Với cây trồng hàng (như rau màu, lúa): trộn phân với đất trước khi gieo trồng hoặc rạch hàng để rải phân rồi lấp đất lại.

• Với cây ăn trái lâu năm: bón quanh mép tán cây, cách gốc từ 20–30 cm, sau đó lấp đất nhẹ hoặc tưới nước để phân dễ tan và ngấm xuống vùng rễ hút.

• Không bón khi đất khô nứt nẻ hoặc trời mưa lớn vì dễ làm thất thoát dinh dưỡng.

Cách sử dụng các loại phân bón - Bón gốc

Bón thúc

Bón thúc là hình thức bón phân sau khi cây đã bén rễ, đang trong giai đoạn sinh trưởng mạnh, như ra lá non, phát triển thân cành, ra hoa, đậu quả… Mục đích của bón thúc là bổ sung kịp thời dinh dưỡng giúp cây tăng trưởng nhanh, nuôi hoa – nuôi trái tốt hơn.

Cách bón thúc hiệu quả:

• Chia nhỏ lượng phân để bón làm nhiều lần, tránh bón dồn gây sốc cây hoặc lãng phí.

• Sử dụng phân dễ tan, dễ hấp thu như NPK, phân đạm, kali... tùy giai đoạn.

• Nên bón khi đất đủ ẩm (sau mưa nhỏ hoặc tưới nhẹ trước), giúp phân tan nhanh và rễ hút tốt hơn.

• Với cây ăn trái: bón quanh tán cây, rồi lấp đất nhẹ hoặc tưới nước ngay sau bón.

Bón thúc đúng thời điểm sẽ giúp cây bung đọt mạnh, ra hoa đều, trái lớn nhanh và hạn chế rụng trái non.

Cách sử dụng các loại phân bón - Bón thúc

Phun qua lá

Phun qua lá là kỹ thuật sử dụng các loại phân bón lá dạng lỏng pha loãng để phun trực tiếp lên bề mặt lá cây, giúp hấp thu nhanh qua khí khổng. Đây là phương pháp hiệu quả để bổ sung nhanh các dưỡng chất vi lượng hoặc kích thích sinh trưởng trong những thời điểm cây cần gấp.

Kỹ thuật phun lá đúng cách:

• Chỉ dùng loại phân chuyên dùng để phun lá (như phân vi lượng, NPK 30-10-10, 20-20-20, các chế phẩm kích rễ, kích hoa...).

• Pha đúng liều lượng theo khuyến cáo, không nên pha đặc vì có thể làm cháy lá.

• Phun vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh nắng gắt vì dễ bay hơi, giảm hiệu quả hoặc gây sốc cây.

• Tập trung phun mặt dưới lá – nơi có nhiều khí khổng giúp hấp thu tốt hơn.

Phun qua lá không thay thế hoàn toàn bón gốc hay bón thúc, nhưng rất hữu ích trong giai đoạn cây cần bổ sung nhanh, như khi cây có dấu hiệu thiếu vi lượng, ra hoa rộ hoặc đang bị stress do thời tiết.

Cách sử dụng các loại phân bón - Phun qua lá

Kết hợp phân bón với biện pháp phòng trừ sâu bệnh

Trước khi tiến hành bón phân, bà con cần quan sát kỹ tình trạng vườn cây. Nếu phát hiện cây đang bị sâu bệnh tấn công, nên xử lý trước bằng thuốc bảo vệ thực vật phù hợp. Việc bón phân khi cây đang yếu hoặc bị nhiễm bệnh không chỉ không mang lại hiệu quả, mà còn có thể kích thích mầm bệnh phát triển nhanh hơn, làm cây thêm suy kiệt. 

Đặc biệt, các loại phân giàu đạm có thể khiến côn trùng và nấm bệnh dễ tấn công hơn. Do đó, bà con nên phối hợp nhịp nhàng giữa dinh dưỡng và bảo vệ thực vật, vừa giúp cây phục hồi khỏe mạnh, vừa hạn chế rủi ro phát sinh dịch hại trong vườn.

Cách sử dụng các loại phân bón - Kết hợp với các biện pháp trừ sâu

Câu hỏi thường gặp về cách sử dụng các loại phân bón

Cây mới trồng có nên bón phân không?

Có, nhưng cần chọn loại phân nhẹ, liều lượng thấp, ưu tiên hữu cơ – vi sinh để giúp cây ra rễ khỏe.

Phân hữu cơ có thể thay thế hoàn toàn phân hóa học?

Tùy loại cây và mục đích canh tác. Với nông nghiệp hữu cơ thì có thể, nhưng đa phần vẫn cần phối hợp để đảm bảo năng suất.

Bao lâu nên bón phân một lần?

Tùy theo loại cây, giai đoạn phát triển và loại phân. Thường từ 10–20 ngày/lần với phân hóa học, phân hữu cơ thì lâu hơn.

Có thể trộn nhiều loại phân với nhau không?

Có thể, nhưng phải hiểu rõ đặc tính từng loại. Một số loại không nên trộn vì dễ gây phản ứng hóa học hoặc giảm hiệu quả.

Dấu hiệu nào cho thấy cây đang bị thừa phân?

Lá cháy mép, xoăn, cây không ra hoa, vàng rễ, thậm chí chết cây nếu bón quá nhiều phân đạm hoặc kali.

Sử dụng phân bón đúng cách, hiệu quả và an toàn là yếu tố then chốt giúp cây trồng phát triển khỏe mạnh, cho năng suất cao và chất lượng nông sản tốt. Trong bài viết này, chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu từ khái niệm, vai trò, cách sử dụng từng loại phân bón – từ phân vô cơ, hữu cơ, vi sinh đến chất điều hòa sinh trưởng, cũng như các nguyên tắc "5 đúng", kỹ thuật bón phân theo từng giai đoạn và phương pháp canh tác. Ngoài ra, việc kết hợp phân bón với phòng trừ sâu bệnh cũng là một lưu ý quan trọng mà nhà nông không nên bỏ qua.

Nếu bạn đang tìm nơi mua hạt giống, đất sạch, phân bón hay các dụng cụ làm vườn uy tín – hãy đến ngay Nông Nghiệp Phố. Chúng tôi luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn trong hành trình trồng rau sạch, làm vườn hữu cơ tại nhà, mang lại không gian xanh và bữa ăn an toàn cho cả gia đình!

THÔNG TIN LIÊN HỆ

• Website: https://nongnghieppho.vn/

• Hotline: 086 5399 086

• Zalo: https://zalo.me/